ZDROWY OGRÓD

Marchew wczesna – podkreślenie; marchew późna – pochylenie

Sałata listkowa i sałata krucha -podkreślona

Biologiczne – wzmacniać rośliny gnojówką z pokrzyw lub płynnym nawozem z glonów.

Opryski lub opylanie środkami naturalnymi – sproszkowane glony, popiół drzewny, mączka skalna, odwary z pokrzyw, wrotycza, piołunu, liści rabarbaru, cebuli.

Ochrona radykalna, ale dopuszczalna – środki zawierające piretroidy, odwar kwasji, roztwór szarego mydła.

Biologiczne – wokół ogrodu, w zagrożonych miejscach sadzić specjalne rośliny. Ich zapach drażni gryzonie: korona cesarska, czosnek, wilczomlecz, ułudka, czarna porzeczka, narcyzy mocno pachnąc, nostrzyk. Posadzić na końcu zagonów topinambur – zwabi zwierzęta w jedno miejsce. Do chodników: wkładać gałązki: tui, liście orzecha włoskiego, ząbki czosnku; wlewać: gnojówkę z liści bzu czarnego.

Ochrona radykalna, ale dopuszczalna: – zastawiać dopuszczalne w handlu pułapki – robić to w rękawicach, żeby nie było zapachu ludzkiego, bo odstraszy od pułapki. Rozkładać zatrute przynęty w chodnikach i zamknąć otwory wyjściowe. Robić to razem z sąsiadem, bo zwierzęta będą się przenosić z terenu zagrożenia dla życia do miejsca bezpiecznego.

Od wielu lat mam w ogrodzie ślimaki winniczki i nie zauważyłam żeby wyrządzały szkody.

Winniczki są objęte ochroną gatunkową!

Ochrona radykalna, ale dopuszczalna – pułapki gotowe.

Polskie nietoperze są wyłącznie owadożerne. Nie wplątują się we włosy. Mają swój radar i doskonale omijają przeszkody.

Kret codziennie zjada tyle ile sam waży.

Krety kopiąc skomplikowany system korytarzy, nie naruszają korzeni oplatające te korytarze w przeciwieństwie do nornic, które korzenie zjadają.

Ziemia z kretowisk jest doskonała do doniczek.

Łatwo je rozpoznać po spiczastym pyszczku. Mają niezbyt długi ogon. Wydają ostry zapach piżma. Są dość powolne, dlatego padają ofiarą kotów i psów, które je łapią, choć nie jedzą.

Chętnie kryją się w spróchniałych pniakach, pod kamieniami, w krzewach i stertach liści. Warto zrobić im takie schronienie w spokojnej części ogrodu, do którego nie będą miały dostępu psy.

Lubimy te pokryte kolcami stworzenia. To wspaniali nocni łowcy.

Wystarczy im zostawić spokojny kąt pod drzewami z suchymi liśćmi i gałązkami. Nie wykładać zatrutego ziarna dla ślimaków.

Śmiało można powiedzieć, ż ogród bez ptaków, to martwy ogród.

Przed ptakami „złodziejaszkami” możemy zakładać siatki ochronne i paski folii, które je odstraszą od owoców czy nasion.

W ogrodzie musi być wodopój dla ptaków (mały płaski zbiornik z wodą lub poidło)

Nie mocujemy patyczków, gdyż dajemy okazję drapieżnikom do siadania na nich i wybierania młodych.

Ptaki roślinożerne zjadają nasiona roślin uznawane za chwasty.

Na ostre zimy przygotowujemy odpowiednie karmniki.

Pamiętajmy o poidle z ciepłą wodą. Ptaki giną z głodu i odwodnienia.

Większość ptaków jest objęta całkowitą ochroną gatunkową!

Wszystkie są chronione w okresie lęgowym! Nie wolno niszczyć gniazd, gdy są w nich złożone jajka!

W ogrodzie przyjaznym naturze zakłada się żywopłoty i sadzi krzewy. To w nich ptaki czują się bezpiecznie. Żywopłot powinien być szeroki (nawet do 3 m). na drzewach można zawieszać skrzynki lęgowe. Są one różnorodne w zależności od tego, dla jakich lokatorów je planujemy. Pełne dla dziuplaków np.: szpaków, sikorek. Półotwarte dla półdziuplaków np.: pliszek, czy muchołówek. Proste skrzyneczki, półki i wałki z gliny dla jaskółek i jerzyków. Duże budki dla sów.

Skrzynki lęgowe wiesza się na kierunku południowo- wschodnim. Jesienią trzeba je czyścić, żeby nie rozmnażały się pasożyty. Będą też zimowym schronieniem dla pozostających w kraju i gości z północy.

Padalce to beznogie jaszczurki.

Wszystkie są objęte ochroną prawną!

Chronić przed zwierzętami domowymi, głównie kotami i psami.

Wszystkie płazy w Polsce są pod ochroną!

Żywią się ślimakami nagimi, robakami, równonogami i owadami.

Kto uprawia truskawki powinien się bardzo cieszyć jeżeli w jego ogrodzie zechcą zamieszkać ropuchy – najlepsi łowcy ślimaków!

Zakładajmy dla nich sadzawki i wilgotne zakątki.

Nie stosujmy środków chemicznych.

Złotooki, biedronki, gąsienicznikowate, biegaczowate, bzygowate, skorki, chrząszcze (czarne, brązowe, zielone), osy i szerszenie, pszczoły, trzmiele, pożyteczne pluskwiaki równoskrzydłe, ważki, motyle.

Biegaczowate polują na poczwarki, gąsienice motyli, drutowce, stonkę ziemniaczaną, i jej larwy, ślimaki, mszyce i roztocza.

O skorkach (nazywanych szczypawkami), krążą bajki, a to wspaniali, nocni myśliwi na owady a głównie mszyce. Wybaczmy im, że lubią tak jak i my owoce.

Gąsienicznikowate i bzygowate stosują taktykę „konia trojańskiego”. Składają jaja w ciele np.: w mszyc, gąsienic namiotnikowatych i bielinka kapustnika. Rozwijające się larwy pożerają żywiciela od środka.

Bzygowate łatwo jest poznać po tym, że bardzo szybko poruszają skrzydłami i „zawisają” w powietrzu.

Osy i szerszenie to nasi wielcy sprzymierzeńcy w walce z kłopotliwymi owadami. Trzeba tylko nauczyć się odpowiednio zachowywać. Nie opędzamy się, bo to prowokuje do ataku. Jeżeli jesteśmy spokojni owad przyglądnie się nam i szybko odleci.

Nie niszczymy i nie zbliżamy się do gniazd, bo wtedy zaatakują broniąc swojego domu.

Złotooki, tęczniki, zalotki, wszystkie trzmiele i biegaczowate są objęte ochroną!

Wśród motyli wiele jest chronionych z uwagi na zagrożenie wyginięciem.

Do motyli sprawiających kłopoty należą z pewnością: bielinek kapustnik i szkodniki drzew.

W ochronie owadów:

Nie stosujemy pestycydów.

Nie zabijamy ani przepędzamy.

Zostawiamy kryjówki: w pomieszczeniach (złotook.); szopach (biedronki); pod liśćmi; w wilgotnych miejscach.

W naszym ogrodzie rosną rośliny baldaszkowate np: koper, marchew, trybula ogrodowa.

W zakątku ogrodu pozwalamy rosnąć pokrzywom – to dla motyli.

pająki z rodziny krzyżakowatych, skakunowatych, pogońcowatych, osnuwikowatych.

Drapieżne roztocze.

Podobne są do szkodliwych przędziorków. Rozpoznajemy je po tym, że nie tworzą oprzędów. Np.: dobroczynek szklarniowy niszczy przędziorka chmielowca. Jest hodowany i wykorzystywany do zwalczania przędziorków.

Polskie pająki nie są niebezpieczne tylko bardzo pożyteczne!

Nie mylić z przędziorkami i nie stosować środków chemicznych!

W Polsce ważne są dwa gatunki:

kompostowiec cuchnący (jasnoczerwony);

dżdżownica ziemna (brązowa do szarobrunatnej).

Gleba, w której żyją dżdżownice posiada:

5 x więcej azotu, 7 x więcej fosforu, 11 x więcej potasu, 2 x więcej magnezu, 4 x więcej wapnia.

Mają wrażliwą skórę. Szkodzą im środki chemiczne i duże stężenie soli. „Wyprowadzają się” z takiego terenu.

zaskroniec zwyczajny,

gniewosz plamisty,

wąż Eskulapa,

żmija zygzakowata.

Warto wiedzieć!

Żmija jadem obezwładnia ofiarę podczas polowania. Gryzie tylko wtedy, gdy jest zagrożona. W innych przypadkach ucieka od człowieka.

Są zasady, których musimy przestrzegać:

– Nigdy nie przysiadamy na kamieniu czy kłodzie bez sprawdzenia. W tym celu najlepiej jest mocno tupać. Można na wszelki wypadek postukać kijem.

– W ogrodzie teren zabaw i przebywania ludzi powinien być zawsze wykoszony. Żmija „lubi” chaszcze.

– Częstym błędem popełnianym przez właścicieli domów będących w pobliżu lasu, wrzosowisk lub torfowisk jest zakładanie oczek wodnych z głazami. Zapraszają w ten sposób żmije do siebie. Ja to nazywam „kurort dla żmij”.

Zaskroniec zwyczajny związany jest z wodami, dlatego spotkamy go w pobliżu cieków wodnych, stawów i jezior. Zaskroniec pięknie pływa. Łatwo go rozpoznać po żółtych plamach po obu stronach głowy. Zaatakowany straszy syczeniem, robi trójkątną główkę i udaje żmiję, wspaniale udaje martwego. To prawdziwy „aktor”. Zjada płazy i małe rybki.

Gniewosz plamisty to nasz rodzimy dusiciel. Ma brązowawą barwę z ciemnymi plamkami na grzbiecie. Jego skóra się mieni, dlatego czasami nazywany jest złotym wężem. Zjada drobne ssaki i jaszczurki. Prowadzi bardzo skryty tryb życia. Występuje tylko na południu Polski i jest bardzo rzadki. Zagrożony staje się agresywny i dotkliwie gryzie, stąd jego nazwa.

Wąż eskulapa występuje prawdopodobnie tylko w Bieszczadach. Dobrze potrafi się wspinać, dlatego zjada nie tylko drobne ssaki i jaszczurki, ale też pisklęta w gniazdach. Owinięty wokół laski podróżnej jest symbolem starożytnego greckiego boga sztuki lekarskiej Asklepiosa (łac. Eskulapa). Mimo upływu wieków nadal jest symbolem medycyny.

Żmija zygzakowata jest najbardziej zagrożonym polskim wężem przez niewiedzę ludzi. Jest największym sprzymierzeńcem leśników. Poluje na gryzonie (norniki i myszy). W efekcie klęski ekologicznej w Górach Izerskich wtórnym zagrożeniem na wylesionych obszarach stały się hordy gryzoni. Młode sadzonki drzew nie miały z nimi żadnych szans. I wtedy w sukurs leśnikom przyszły żmije. Tak skutecznie polowały na gryzonie, że te przestały zagrażać sadzonkom. Śmiało możemy powiedzieć, że odradzający się las w Górach Izerskich zawdzięcza swoje istnienie nie tylko leśnikom, ochronie powietrza, ale i żmijom.

Jad żmii zygzakowatej jest niebezpieczny dla osób chorych na serce i uczulonych. Nigdy nie wolno ugryzienia lekceważyć, wysysać i nacinać rany. Jeśli to możliwe obłożyć lodem lub schłodzić miejsce ugryzienia, założyć opaskę uciskową powyżej ugryzienia, wezwać pogotowie lub udać się do szpitala.

Jad żmii jest śmiertelnie niebezpieczny dla kotów. W przypadku ugryzienia trzeba natychmiast udać się do lekarza weterynarii.

To my zniszczyliśmy i zajęliśmy tereny zamieszkałe przez węże. Nie miejmy, więc do nich pretensji, gdy chcą wrócić „na swoje”!

Zaskrońcowi grożą polujące koty.

Samica składa jaja stertach liści lub pryzmach kompostowych.

Na zimowisko wybierają sterty liści lub gałęzi. Dajmy im wtedy spokój. Czasami zdarza się na zimę wprowadzają się do komórki lub stodoły. Zostawmy je w spokoju. Niech spokojnie przehibernują do wiosny.

Gniewoszowi zagraża zmieniane i niszczone przez człowieka środowisko lasów, pól i łąk.

Jest całkowicie niegroźny, ale ugryzienia są bolesne.

Wąż Eskulapa jest niegroźny. Spotkać można go tylko w lasach i zaroślach.

Istnienie żmii zygzakowatej jest zagrożone z powodu niszczenia jej naturalnych środowisk, łąk śródleśnych, torfowisk, wrzosowisk itp. oraz strach i niewiedzę.

„Zielone domy i stołówki.”

Są ludzie, dla których ideałem ogrodu jest bogata kompozycja iglaków, bo nie śmiecą liśćmi i idealnie przystrzyżony trawnik. Dla innych liczą się tylko modne gatunki drzew i krzewów. Nie ma znaczenia, że to gatunek obcy w naszym środowisku. W Europie, co jakiś czas nastaje moda na egzotykę. Powstał ogromny bałagan geograficzny, bo gatunki obce wprowadzane są do środowiska. Towarzyszy mu też coś znacznie gorszego a mianowicie – bałagan ekologiczny. O doborze gatunków nie decydują warunki naturalne i wielowiekowa aklimatyzacja, ale tzw. nowoczesna agrotechnika, która nader często wywiera niekorzystny wpływ na środowisko. Istnieje też bardzo duże zagrożenie gatunkami ekspansywnymi, które wypierają gatunki rodzime. Tymże sposobem ograniczana jest europejska różnorodność biologiczna.

Przyszedł, zatem czas, aby przeprosić gatunki rodzime. Będzie to z pożytkiem dla ochrony różnorodności biologicznej, środowiska i fauny a w efekcie dla ludzi.

Za rodzimą, środkowoeuropejską roślinność uważa się, nie tylko to, co rośnie już od 10 tys. lat, ale też od 2000, czy 400., jak choćby w przypadku warzyw przywiezionych przez królową Bonę z Włoch do Polski, a nawet 150. lat, w przypadku gatunków krzewów śródziemnomorskich. Nie ma tu miejsca dla przybyszów z Azji i Ameryki. W tej rubryce znalazły się krzewy uznawane za dzikie. Od tysięcy lat żyją razem ze zwierzętami i wzajemnie się do siebie przystosowały. „Dziki krzew jest naturalnym tworem przyrody, samoistnym biotopem, czymś niepowtarzalnym i jedynym w swoim rodzaju, mistrzem przetrwania, pionierem zasiedlającym niegościnne tereny, rośliną, która zawsze da sobie radę.” (R. Witt, 1997).

Co zatem warto mieć w swoim przyjaznym ogrodzie? Oto niektóre propozycje.

UWAGA! Sadząc rośliny, zawsze dobrze jest wiedzieć, które są trujące, ażeby ustrzec przed nimi dzieci, czy młode zwierzęta, jak choćby psy i koty.

 Nazwa polska i łacińska/zagrożenie/wartość dla ogrodu

Ma on znacznie większą wartość niż popularny berberys thunbergia.

Owoce – 19 gat. ptaków (m.in. gawron, bogatka, rudzik, gil)

– 5 gat. ssaków (m.in. koszatka, kuna leśna i kuna domowa).

Pędy – sarna, zając.

Oczyszcza powietrze z drobnoustrojów.

Trucizna w niedojrzałych owocach!

Owoce – 62 gat. ptaków (m.in. słowik rdzawy, zaganiacz, pokrzewka czarnołbista; – 6 gat. ssaków.

Kora – norniki.

Pędy – zające i myszowate.

Trucizna znajduje się w nasionach!

Owoce – 47 gat. ptaków (m.in. piegża, pokrzywnica, piecuszek, kuropatwa;

– ssaki: jeleń, łoś.

Pędy – jeleń, zając.

Trucizna w pędach, liściach i owocach!

Owoce – 14 gat. ptaków (m.in. potrzeszcz, kopciuszek, paszkot).

Stare krzewy to doskonała kryjówka i miejsce lęgowe dla ptaków.

Znany jako „krzew motyli”

Trucizna we wszystkich częściach, zwłaszcza w korze i liściach!

Za wyjątkiem miąższu czerwonych osnówek wszystkie części są trujące!

Uwaga! Często w maju lub czerwcu gąsienice motyla namiotnika objadają liście (gołożery). Całe drzewo jest w oprzędach, ale po kilku tygodniach ponownie się zazielenia.

Liście – gąsienice motyli.

Owoce – 24 gat. ptaków (m.in. wilga, kowalik, pokrzewka ogrodowa, dzwoniec)

– 11 gat. ssaków (m.in. kuna leśna, niedźwiedź brunatny).

Pędy – bóbr, sarna, jeleń.

Liście – gąsienice całkowicie chronionego witezia żeglarza oraz rusałki wierzbowca i pazika brzozowca.

Owoce – 48 gat. ptaków i 19 gat. ssaków.

Liście – gąsienice motyli.

Owoce – 24 gat. ptaków (w tym jemiołuszkowate i drozdowate).

Pokarm i schronienie – 8 gat. ssaków.

Owoce – 15 gat. ptaków (m.in. jemiołuszka, śpiewak, sójka, grubodziób, gil).

Pokarm – 17 gat. ssaków (m.in. koszatka, borsuk, kuna domowa, zając, sarna.

Liście gąsienice witezia żeglarza.

Owoce – 32 gat. ptaków (m.in. dzięcioł trójpalczasty, gil, czeczotka.

Wśród ssaków – koszatka, zając lis.

Doskonały na żywopłoty.

Jest świetny jako wiatrochron i osłona przed niekorzystnymi zjawiskami pogodowymi.

– 7 gat. ssaków (m.in. borsuk, popielica, wiewiórka).

Były to drzewa owocowe naszych przodków.

Liście – gąsienice motyli.

Owoce – 24 gat. ptaków (m.in. dzięcioł średni, wilga, jemiołuszka, grubodziób)

– 22 gat. ssaków (m.in. koszatka, żołędnica, jeż kuna domowa, kuna lesna).

Pędy- sarna, zając, królik.

Doskonała na suche miejsca.

Owoce – prawie wszystkie gatunki ptaków żywiących się jagodami.

Krzew jest kryjówką i miejscem lęgowym dla ptaków.

Liście – gąsienice motyli.

Pokarm dla 35 gat. ssaków – owoce – 19 gat. ssaków (m.in. popielica, żołędnica, jeż).

Pędy – zając, sarna.

Trucizna w owocach i igłach!

Jałowiec sawina (Juniperus sabina)

Części jałowca – 18 gat. ssaków (m.in. koszatka, gronostaj, lis).

Liście – jelenie

Trucizna w owocach!

Owoce – 63 gat. ptaków i 20 gat. ssaków.

Liście – gąsienice modraszka, perłowca malinowa, zając, sarna.

Owoce – 32 gat. ptaków a także ssaki, jak koszatka i wiewiórka.

Trucizna w owocach, korze i liściach!

Gatunek chroniony częściowo na stanowiskach naturalnych.

Owoce – 22 gat. ptaków (m.in. piegża, pokrzewka cierniówka, muchołówka szara).

Pędy, kora, liście, owoce – 11 gat. ssaków (m.in. bóbr, kuna leśna).

Owoce – grubodziób, kos.

Pędy – zając.

Trucizna w niedojrzałych owocach!

Liście – gąsienice motyli: modraszek, cytrynek, miernikowiec.

Owoce – 36 gat. ptaków (m.in.muchołówka szara, słowik rdzawy, podróżniczek, pleszka).

Liście i owoce – 11 gat. ssaków (m.in. jeleń, daniel, koszatka).

Owoce trujące dla ludzi!

Liście – gasienice 11 gat. motyli.

Owoce – 21 gat. ptakow (m.in. raniuszek, pokrzewka czarnołbista, gil, dzwoniec, czeczotka).

Części krzewów – 10 gat. ssaków (m.in. zając, koszatka)

Miejsce schronienia i gniazdowania ptaków.

Owoce – 10 gat. ptaków (m.in. bogatka, dzięcioł białoszyi, grubodziób).

Owoce, kora, pędy – 16 gat. ssaków (m.in. borsuk, żołędnica, popielica, kuna leśna, sarna, zając).

Owoce – ptaki: dzięcioł mały, rudzik, przepiórka

– 20 gat. ssaków (m.in. popielica, lis).

Owoce – kos, drozd obrożny.

Liście – gąsienice rusałki ceik.

Owoce – 34 gat. ptaków.

Pędy – zając, sarna.

Owoce – 12 gat. ptaków (m.in. bażant, jemiołuszka, myszołów, wieszczek).

róża girlandowa (Rosa majalis) – jako jedyna nadaje się do sadzenia w miejscach wilgotnych np.: nad stawami i rowami;

w ogrodzie można ją sadzić w żywopłocie i pojedynczo.

1. zbliżone do Rosa canina (róża dzika): róża skórzasta (Rosa caesia), róża tępolistna (Rosa obtusifilia), róża płotowa (Rosa corymbifera), róża – Rosa vosagiaca, i inne;

2. zbliżone do Rosa rubignosa: róża rdzawa (Rosa rubiginosa), róża polna (Rosa agrestis), róża eliptyczna (Rosa elliptica), róża drobnokwiatowa (Rosa micrantha);

3. zbliżone do Rosa tomentosa – róża kutnerowata, róża jabłkowata (Rosa villosa), Rosa scrabiscula, Rosa scherardii.

Ponadto: róża Jundziłła (Rosa jundzillii), róża czerwonawa (Rosa glauca), róża girlandowa (Rosa majalis), róża alpejska Rosa pendulina inna nazwa Rosa alpina, róża gęstokolczasta Rosa  pimpinellifolia, róża – Rosa arvensis, róża – Rosa x polliniana, róża francuska Rosa Galica – gatunek chroniony,

Pokarm dla 103 gat. owadów w tym 31 gat. motyli; – 27 gat. ptaków; – 19 gat. ssaków.

Kwiaty – np.: trzmiele.

Liście – owady i sarny.

Owoce – 19 gat. ssaków (m.in. koszatka, kuna domowa i lesna, lis; – 27 gat. ptaków (m.in. gil, śpiewak, czeczotka).

Trucizna w liściach i kwiatach!

Owoce cierpkie po przemrożeniu są słodkawe.

Ptaki wiedza doskonale, że najlepsze są owoce przemrożone i podobnie jak ludzie najchętniej zjadają owoce po pierwszych przymrozkach.

Ciernisty krzew daje wspaniałą kryjówkę ptakom.

Owoce – ptaki m.in. myszołów, bażant, sójka, rudzik

– ssaki np.; kuna leśna, lis.

Nadaje się doskonale na miejscach suche.

Owoce – 21 gat. ptaków (m.in. zaganiacz, słowik rdzawy, sosnówka;

Ssaki – borsuk, niedźwiedź brunatny.

Trucizna w nasionach, owocach i korze!

trzmielina brodawkowata (Euonymus verrucosus)

Liście – gąsienice motyli.

Owoce – 24 gat. ptaków (m.in. bogatka, rudzik).

Kora, liście, pędy, owoce – 14 gat. ssaków np.: zając.

Trucizna w owocach!

 Gatunek chroniony całkowicie na stanowiskach naturalnych.

Liście – gąsienice motyli.

Owoce – 7 gat. ptaków (m.in. sikora uboga, bażant, kwiczoł.

To pierwsze wiosenne źródło pożywienia dla pszczół.

Gatunki późno kwitnące: wierzba laurowa – wierzba pięciopręcikowa (Salix pentandra), wierzba migdałowa – wierzba trójpręcikowa (Salix triandra), wierzba zielna – wierzba nibyzielna (Salix herbacea)

Pędy i kora – 17 gat. ssaków (m.in. sarny, zając).

Nasiona – gil, jemiołuszka, krzyżówka.

Liście – gąsienice całkowicie chronionego witezia żeglarza oraz rusałki wierzbowca i pazika brzozowca.

Owoce – 11 gat. ptaków (m.in. wilga, rudzik, kapturka

– ssaki np.: jeleń.

Pędy – sarna, jeleń, zając

Gatunek chroniony całkowicie na stanowiskach naturalnych.

Trucizna w kwiatach, nasionach i korzeniach!

Trucizna w nasionach!

Liście – gąsienice motyli m.in. 2. gat. modraszka; – ssaki – zając, sarna.