EKOSYSTEMY

Ekosystem to układ utworzony przez wszystkie organizmy zasiedlające dany obszar i tworzące zespół biotyczny (ożywiony) wraz z ich środowiskiem abiotycznym (nieożywionym), którego wszystkie elementy pozostają we współzależności i wzajemnie na siebie oddziałują. Ekosystem jest samowystarczalny i otwarty, w którym migrują zwierzęta, pojawiają się i zanikają rośliny. Wynikiem tego jest homeostaza (równowaga) ekosystemu.(za K. Grajewski, Z. T. Mendaluk, „Leksykon ekologiczny”, Zielona Góra – Nowa Sól 2000r.)

Są ekosystemy, w których równowaga ta jest niezwykle delikatna i narażona na wszelkie zaburzenia. W odniesieniu do przyrody Ziemi Lubańskiej prezentujemy kilka takich szczególnych ekosystemów:

ŁĄKI

Łąki kserotermiczne (ciepłolubne): ciepłolubne murawy i zarośla występujące na bezleśnych pagórkach i zboczach wzgórz powulkanicznych uległy tak silnej zmianie wywołanej przez wydobywanie bazaltu, że pozostały ich niewielkie fragmenty tylko na nielicznych ocalałych stokach bazaltowych. Zespoły kserotermiczne są w tej chwili najbardziej narażone na zniszczenie na całym Dolnym Śląsku.

Łąki podmokłe i wilgotne: niewielkie fragmenty zachowanych turzycowisk z klasy Scheuzerio-Caricetea i Phragmitetea oraz najwilgotniejszych postaci łąk ze związku Calthion zachowały się również w niewielkiej ilości siedlisk.

Kierunki ochronne: Należy zaprzestać działań człowieka na ocalałych fragmentach omawianych łąk, czyli robót wydobywczych w środowiskach kserotermicznych i nasadzeń drzew w podmokłych i wilgotnych.

FORMACJE LEŚNE

Grądy (wielogatunkowe lasy liściaste rosnące na glebach brunatnych): zachowały się niewielkie fragmenty grądów na bazaltowych wzgórzach. Ze względu na żyzne siedliska grądy zostały w większości zamienione w pola uprawne a niekiedy na świeże łąki lub pastwiska.

Łęgi (formacje leśne zajmujące obniżenia dolin rzecznych): zachowały się niewielkie fragmenty łęgów olchowych, miejscami podtapiane i przechodzące w olsy.

Kierunki ochronne: należy objąć najcenniejsze grądy i łęgi ochroną prawną w formie użytków ekologicznych, gdyż są one doskonałymi ostojami ptaków, których różnorodność może dochodzić nawet do 60 gatunków.

Ols: oles (typ bagienny lasów liściastych i zarośli, występuje na torfowiskach niskich, czasami z tendencją do przechodzenia w torfowiska przejściowe). Zbiorowiska leśne olsów tworzy głównie olsza czarna i nazywane są olszyną bagienną, czasami z domieszką świerka i brzozy omszonej. Zbiorowiska zaroślowe tworzy wierzba szara i pięciopręcikowa oraz kruszyna. Występują one na silnie podmokłych torfowiskach niskich, zalanych przez większość okresu wegetacyjnego. Kiedy olszyna bagienna jest zalana wodą prawie przez cały rok, wtedy olsze, które odnawiają się w takich warunkach wegetatywnie, tworzą wyniesienia (cokoły), na których porasta roślinność leśna a w stojącej wodzie między obniżeniami rozwija się roślinność bagienna, szuwarowa. Leśnym olsem jest Mały Oles lubański.

CZOPY WULKANICZNE I KAMIENIOŁOMY

   Pozostałości erupcji wulkanicznych w postaci stożków, wzgórz i pokryw są charakterystycznymi elementami krajobrazu Ziemi Lubańskiej. Zaprzestana działalność wydobywcza bazaltu i pozostawione kamieniołomy stały się interesującymi ekosystemami i prawdziwymi ostojami dzikiej przyrody.
   Porasta je roślinność kserotermiczna (ciepłolubna) rojniki, goździki, róże, głóg; charakterystyczny drzewostan z bukiem, dębem, jesionem, grabem i robinią; interesujące niewielkie rośliny zielne w runie, jak choćby śniedek baldaszkowaty, marzanka wonna, kuklik zwisły, konwalijka dwulistna. Na zboczach północnych i w miejscach zacienionych paprocie, porosty, wawrzynek wilczełyko, kalina koralowa. Zamieszkują w nich sarny, zające, ptaki. W miejscach wilgotnych bądź wypełnionych żyją ptaki wodne, płazy, i gady.

   Do takich ekosystemów z pewnością należą:

  • Harcerska Góra,
  • Kamieniołom Nowy Uniegoszcz,
  • Kamieniołom w Olszynie Górnej,
  • Kamieniołom w Wesołówce,
  • Wzgórze Czubatka,
  • Wzgórze Srebrnik,
  • Wzgórza Czapla,
  • Stożek Perkuna,
  • Stożek Światowida,
  • Kamieniołom Leśna,
  • Kamieniołom Smolnik,
  • W Wielkim Lesie Lubańskim: Góra Liściasta,
  • Łomy: „Kamień” i „Łomna”.

STAWY I OCZKA WODNE

   Obszary wypełnione wodą pełnią niezwykle ważną rolę są miejscem bytowania ryb, ptaków wodnych i wodno-błotnych łabędzi, bocianów, kaczek i wielu innych. Ssaków związanych z wodą takich jak np.: rzęsorek rzeczek, piżmaków, wydr. Są środowiskiem, z którym związane są ptaki drapieżne: kanie, rybołowy, błotniaki. To w nich lęgną się bezkręgowce, istotne elementy w łańcuchu troficznym (pokarmowym) Wpływają na prawidłowy poziom wilgotności obszaru. Warto pamiętać, że w naszym regionie studniarze twierdzą, iż poziom wód gruntowych obniżył się aż o 10 metrów. Co to znaczy wiedzą dobrze ci, którzy muszą korzystać ze studni przydomowych no i rolnicy. Wystarczy teraz, że tylko kilka dni nie pada u nas deszcz i już powstaje problem suszy. Dlatego dziwi mnie, że naturalne magazyny wody i regulatory wilgotności, jakimi są oczka śródpolne okoliczni mieszkańcy zamieniają na dzikie wysypiska śmieci. Zbiorniki takie są także najważniejszym środowiskiem rozrodu i wylęgu płazów oraz gadów. Bez swoich „rodzinnych” zbiorników zwierzęta te skazane są na zagładę. A my w dzisiejszych czasach nie możemy sobie pozwolić na utratę tak ważnych dla bioróżnorodności i równowagi ekologicznej gatunków. I to szczególnie w takim środowisku jak nasze – bardzo silnie zmienianym od wieków przez człowieka.